Ad Code

Responsive Advertisement

Το ήθος του Ιωάννη Καποδίστρια


Γράφει η φιλόλογος Πηνελόπη Λεοντίου

«Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος. Και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας».


Μέττερνιχ , Αυστριακός Καγκελάριος για τον Ι. Καποδίστρια

Όποια πτυχή της δράσης του Ιωάννη Καποδίστρια κι αν εξετάσει κανείς, θα αισθανθεί το μεγαλείο αυτής της προσωπικότητας. Ωστόσο θα σταθούμε στον άνθρωπο Καποδίστρια, μιας και το ιδιαίτερο ήθος είναι ανάγκη να μελετήσουμε σήμερα, την εποχή κρίσης των πολιτικών αξιών. 

Η μετριοπάθεια, η ταπεινοφροσύνη, η συγχωρητικότητα, η ανιδιοτέλεια, η αφιλοχρηματία, η ευψυχία, η καρτερία, η δικαιοσύνη, η γενναιοψυχία, η αυταπάρνηση και η μέχρι θανάτου αυτοθυσία είναι εκείνα τα στοιχεία του πολιτικού, του ανθρώπου καλύτερα, που τον μετατρέπουν όχι σε μια ακόμη ηγετική φυσιογνωμία του έθνους μας, αλλά στον άνθρωπο που με τη στάση ζωής και τις πράξεις του αποτέλεσαν και αποτελούν παράδειγμα πολιτικού ήθους.

Είναι πολλά αυτά που μπορεί να θυμηθεί κανείς για τον κυβερνήτη. Ως ιατρός στην Κέρκυρα, ως διπλωμάτης του Τσάρου της Ρωσίας, ως εκπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία, ως κυβερνήτης της Ελλάδος… Σε όλες τις θέσεις και τα αξιώματα άτεγκτο και σταθερό παρέμεινε το ήθος και η σεμνότητα του ανθρώπου που – προφανώς- θεωρούσε το αξίωμα λειτούργημα και όχι μέσον πλουτισμού ή ικανοποίησης προσωπικών φιλοδοξιών.

Στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας θεράπευε δωρεάν τους ποπολάρους ασθενείς του. Ήταν γιατρός στο λειτούργημα και όχι στο επάγγελμα.[1] Δεν ήταν μόνο το ότι ασκούσε την ιατρική χωρίς προσωπικό οικονομικό όφελος αλλά και ο ίδιος ακολουθούσε την ορθή τακτική απέναντι στην προσωπική του υγεία. Την επίμονη δίαιτα και την άσκηση τις ακολούθησε σε όλη του τη ζωή και η ψιλόλιγνη φυσιογνωμία του είναι αξιόπιστος μάρτυρας αυτής της αντίληψης.

Ως διπλωμάτης στην υπηρεσία του Τσάρου δεν απορροφήθηκε από το κοσμοπολίτικο περιβάλλον της Ρωσικής αυλής:


«Είμαι ευχαριστημένος… (γράφει στον πατέρα του)Αντιστάθηκα στις πιο μεγάλες και γοητευτικές προτάσεις … Έμεινα σταθερός στο να παραιτηθώ από λαμπρές και ανετότατες θέσεις … προκειμένου να μείνω με όλη μου την καρδιά προσκολλημένος … σε όσα εγώ πιστεύω ως ιερά καθήκοντα … Μού προσφέρθηκαν περισσότερες από μια ωραίες αποκαταστάσεις. Τις αρνήθηκα χωρίς δυσαρέσκειαν. Θα είχα γίνει Κροίσος στα πλούτη, αλλά στους αντίποδες. Θα είχα προχωρήσει κατά χίλια βήματα στην σταδιοδρομία μου, αλλά έξω από τις αρχές μου, από την ατμόσφαιρά μας. Δεν το θέλησα και ούτε θα το θελήσω ποτέ… Ελπίζω στην θεϊκή προστασία ..»

Το 1815 ο Τσάρος του ανακοίνωσε την πρόθεσή του να τον διορίσει Υπουργό των Εξωτερικών, αρχικά δεν δέχτηκε, διότι δεν θα μπορούσε να θυσιάσει τα συμφέροντα της πατρίδας του ευρισκόμενος στην υψηλή αυτή θέση. Απάντησε, λοιπόν, στον Τσάρο:

«Μεγαλειότατε, εντίμως σας δηλώνω ότι οσάκις ευρεθώ προ του τραγικού διλήμματος να υποστηρίξω τα συμφέροντα της σκλαβωμένης πατρίδος μου ή τα συμφέροντα της αχανούς αυτοκρατορίας σας, δεν θα διστάσω ούτε στιγμή: Θα τεθώ με το μέρος της πατρίδος μου … Θα ήταν εκ μέρους μου αχαριστία, θα παρέβαινα τα καθήκοντά μου προς την γήν που με γέννησε, εάν, προκειμένου να απαλλαγώ από τις πιέσεις που θα μου έκαναν, θεωρούσα τον εαυτό μου ξένον προς την Ελλάδα. Αισθάνομαι όμως τον εαυτό μου ανίκανον για μιά τέτοια θυσία! … Θα ευρίσκομαι σε συνεχή επικοινωνία μαζί τους, θα τους βοηθώ!…» και «Είμαι Έλλην και θα μείνω Έλλην για πάντα».

Αυτή την εντιμότητα του την αναγνώρισαν μέχρι και οι εχθροί του. Ως πολιτικό αντίπαλο, μπορεί ο Μέττερνιχ να τον πολεμούσε με ασίγαστο μίσος, αλλά ως άνθρωπο τον θαύμαζε: «Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος. Και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας». Πιστός στη ζωή που επέλεξε απομακρύνθηκε εκούσια από τη θέση του Υπουργού των Εξωτερικών, όταν κατάλαβε ότι δεν μπορεί να ελπίζει βοήθεια από τον Τσάρο στον αγώνα των Ελλήνων. 

Αντιτάχθηκε σθεναρά απέναντί του αρνούμενος να εκτελέσει αποφάσεις:


«Ναί, βεβαίως το βλέπω, όπως και σείς. Αλλά δεν είμαι εγώ εκείνος που θα τις εκτελέσει!». Έδωσε την παραίτησή του στον Τσάρο «πιστά αφοσιωμένος στην έντιμη μοίρα της πατρίδος του».
Μετά την παραίτησή του από το αξίωμα του στη Ρωσία, ο Τσάρος του επιτρέπει να διατηρήσει τα προνόμια του (αφού η παραίτηση δεν έγινε δεκτή). Εκείνος εγκαθίσταται στη Γενεύη. Σε δυο «πτωχικά δωμάτια» διαμένει προκαλώντας έκπληξη και απορίες με τη στάση του. 

Η απάντησή του όμως αποκαλύπτει το ήθος του πολιτικού Καποδίστρια:


«Όταν αφού εκτύπησα πρώτον τας θύρας των μεγάρων των πλουσίων ηναγκάσθην κατόπιν να κτυπήσω και τας θύρας των πτωχών ζητώντας τον οβολόν τους προκειμένου να στείλω τρόφιμα και πολεμοφόδια εις τον αγωνιζόμενον ελληνικόν λαόν έπρεπε να ημπορώ να τους λέγω: Έδωσα πρώτος εγώ τα πάντα. Κανόνισα να μη εξοδεύσω διά τον εαυτό μου και διά τον υπηρέτην μου περισσότερα, από 60 φράγκα τον μήνα. Όλον τον άλλον μισθόν μου τον στέλνω στην Ελλάδα…».

Αλλά και όταν έφθασε στην Ελλάδα ως εκλεγμένος, από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, Κυβερνήτης αποδεικνύει το μεγαλείο της προσωπικότητας του. Αρνήθηκε να έχει ιδιαίτερο οίκημα. Θέλησε να ζει απλά, γιατί συμμερίστηκε την κατάσταση της Ελλάδος . Έδωσε εντολή να μην ανοίξουν τις αποσκευές που έφερε από τη Γενεύη και επίπλωσε το σπίτι που έμενε με «σιδηράν κλίνην και ξύλινον τραπέζιον». Γι’ αυτό ο αντικαποδιστριακός Γερμανός ιστορικός Μέντελσον-Μπαρτόλντι, όταν επισκέφτηκε τον Καποδίστρια έγραψε: «O μόνος στολισμός του κυβερνητικού… μεγάρου είναι ο λαμπρός ήλιος της Ελλάδας και η λατρεία των Ελλήνων, με την οποία δικαίως τον περιβάλλουν».

Περίφημο επίσης είναι και το περιστατικό με τον Θ. Κολοκοτρώνη. Όπως διηγείται ο Ν. Δραγούμης, σε περιοδεία του στην Κορινθία της όλης κυβερνητικής πομπής προηγούνταν ο ταχυδρομικός διανομέας Καρδάρας, που ήταν ενδεδυμένος με βελούδινο χρυσοκέντητο σεγκούνι. Ακολουθούσε έφιππος ο Κυβερνήτης, ντυμένος απλούστατα και κάτισχνος από την ταλαιπωρία και την κακήν διατροφή. O λαός που είχε παραταχθεί αυθόρμητα, νομίζοντας ότι ο Κυβερνήτης του ήταν ο λαμπροφορεμένος διανομέας, τον χειροκροτούσε με αμέτρητες εκδηλώσεις αγάπης. Στην αρχή όλοι διασκέδασαν. O Κολοκοτρώνης, όμως, δεν το άντεξε. Πλησίασε τον Καποδίστρια και του είπε ότι ο λαός έπρεπε να γνωρίσει τον Κυβερνήτη του.

Και τι θέλεις να κάμνω, Θεοδωράκη; Απάντησε ο Καποδίστριας
Η υπερεξοχότης σου να ενδυθεί την κυβερνητική της στολή.

Και ο Δραγούμης προσθέτει: «Oδήγησαν τον Κυβερνήτη εις τι παρακείμενον χάνιον και τον ηνάγκασαν να ενδυθεί την στολή ήτις ουδαμώς διέφερεν της των δασονόμων της αντιβασιλείας!..».
Την ίδια συνέπεια έδειξε σε όλη τη διάρκεια της θητείας του. Ακόμη και όταν ο γιατρός του συνέστησε να βελτιώσει τη διατροφή του εκείνος με απίστευτη αυταπάρνηση απάντησε: «Ουδέποτε θα επιτρέψω στον εαυτό μου βελτίωση της τροφής, παρά μόνον τότε όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει…».

Μάθημα, όμως πολιτικής ηθικής αλλά και απαράμιλλης ανθρωπιάς αποτελεί και η απάντηση του Ι. Καποδίστρια στην Δ’ Εθνοσυνέλευση του Άργους, στην περί μισθού του απόφαση (η οποία ελήφθη δυο φορές από το Πανελλήνιο και τη Γερουσία):

«…Είμαι ευτυχής διότι ηδυνήθην να προσφέρω… διά την εθνικήν ανεξαρτησίαν και ελευθερίαν, δι’ αυτό το τόσον θεάρεστον έργον, τα λείψανα της μετρίας καταστάσεώς μου εις το θυσιαστήριον της πατρίδας… Διά τον αυτόν τούτον λόγον θέλη αποφεύγει και ήδη να δεχθή την προσδιοριζόμενην ποσότητα διά τα έξοδα του αρχηγού της Επικρατείας, απεχόμενος, εν όσω τα ιδιαίτερά μου χρηματικά μέσα μου επαρκούν από το να εγγίσω μέχρι οβολού τα δημόσια χρήματα προς την ιδίαν μου χρήσιν…

 Αποστρέφομαι το να προμηθεύω εις τον εαυτόν μου τας αναπαύσεις του βίoυ, αι οποίαι προϋποθέτουν την ευπορίαν, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων περικυκλωμένοι από πλήθος ολόκληρον ανθρώπων βυθισμένων εις την εσχάτην αμηχανίαν… 

Ελπίζω ότι όσοι εξ’ υμών συμμετάσχουν εις την κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μετ’ εμού ότι εις τας παρούσας περιπτώσεις όσοι ευρίσκονται εις δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατό να λαμβάνουν μισθούς ανάλογους με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η κυβέρνησις εις την εξουσίαν της».(O Καποδίστριας προς την Δ’ Εθνικήν Συνέλευση, Άργος 4 Αυγούστου 1829).

Μάλλον τα σχόλια μοιάζουν περιττά. Διδάσκοντας όμως το μάθημα της ιστορίας αισθάνομαι την ανάγκη να δείξω στα παιδιά αγαθές προσωπικότητες που μπορούν να γίνουν σημείο αναφοράς και πηγή ελπίδας για τούτο τον τόπο. Δεν ήταν υπεράνθρωπος ο Καποδίστριας. Ήταν απλά ένας άνθρωπος. Συνεπής και πιστός σε όσα προοιωνίστηκε, σε όσα πίστεψε… Έχουμε αναμφίβολα ανάγκη από τέτοιους ανθρώπους, τέτοιους πολιτικούς και δη σήμερα, που δυστυχώς βιώνουμε το ευτελές, το μικροκομματικό, το ιδιοτελές…

Αντί επιλόγου: τα λεγόμενα ενός υποδειγματικού ηγέτη, ενός ανθρώπου που δικαιούται να γίνει σύμβολο ευσυνειδησίας και συνέπειας.

«Ούτε ο φόβος των μηχανορραφιών και των ραδιούργων, ούτε οι συκοφαντικές στήλες των εφημερίδων δεν μπορούν να με αποπροσανατολίσουν από την πορεία που χάραξα στη ζωή μου. Ας λένε και ας γράφουν ό,τι θέλουν. Θα έρθει όμως κάποτε ο καιρός που οι άνθρωποι θα κρίνονται όχι σύμφωνα με όσα λέγονται ή γράφονται για τις πράξεις τους, αλλά από τις ίδιες τις πράξεις τους.

Έχοντας αυτή την πίστη ως αξίωμα έζησα στον κόσμο με θεμέλιο αυτές τις πνευματικές αρχές ως τώρα που βρίσκομαι στη δύση της ζωής μου και νιώθω ευχαριστημένος γι’ αυτό. Μου είναι αδύνατο να αλλάξω τώρα. Θα συνεχίζω να εκπληρώ πάντοτε το χρέος μου, χωρίς να νοιάζομαι για τον εαυτό μου και ας γίνει ό,τι γίνει».

Πηγή : Το ήθος του Ιωάννη Καποδίστρια

Σημειώσεις
[1] Άσκησε την ειδικότητά του ως γιατρός. Θεράπευσε και χειρούργησε πολλούς συμπατριώτες του. Δεν έπαιρνε χρήματα από τους φτωχούς και δεν είναι λίγες οι φορές που τους έδινε εκείνος χρήματα για να αγοράσουν φάρμακα. Η φήμη του εξαπλώθηκε όχι μόνο στην Κέρκυρα αλλά και σε όλα τα Επτάνησα. (Πηγή: Κέρκυρα 1797 / https://www.kapodistrias.info/kerkyra/1797-kerkira)

Στις 2 Ιουνίου 1807 ο Καποδίστριας αποδέχεται την εντολή της Γερουσίας της Επτανήσου Πολιτείας να διοριστεί Έκτακτος Επίτροπος στη Λευκάδα ώστε να εμποδίσει την κατάληψη του νησιού απο τον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Ζητεί μάλιστα να μην επιβαρυνθεί η Ιόνιος Πολιτεία τα έξοδα της παραμονής του αλλά να τα καλύψει ο ίδιος. (Πηγή: Αποδοχή του διορισμού του Καποδίστρια ως Εκτ. Επιτρόπου της Λευκάδας / https://www.kapodistrias.info/.../apodoxi-tou-diorismoy...).

[2]Στη Γενεύη, αντί να εγκατασταθεί σε κάποιο μέγαρο αντάξιο της θέσης και του τίτλου του – σημειωτέον ότι ήταν και επίτιμος πολίτης της Γενεύης - προτίμησε να νοικιάσει δύο δωμάτια στην οδό Δημαρχείου 10. Ξόδευε 30 φράγκα για το ενοίκιο και περίπου 200 φράγκα το μήνα για αυτόν και τον υπηρέτη του, παρόλο που ο μισθός του ήταν 60000 φράγκα το μήνα. Όλα τα υπόλοιπα χρήματα τα επένδυσε ώστε να μπορεί να βοηθάει τους Έλληνες στον αγώνα τους.

Αυτός που είχε ζήσει στα παλάτια του Τσάρου, αυτός που ως Υπουργός Εξωτερικών του Τσάρου είχε επηρεάσει ουσιαστικά την εξέλιξη της Ευρώπης, ζούσε φτωχικά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της λιτής του ζωής αποτέλεσε το περιστατικό που αναφέρει η βαρόνη Charlotte de Sor, το οποίο συνέβη όταν ο Καποδίστριας ήταν στη Γενεύη: «Μιά ημέρα, στη διάρκεια μιάς εγκάρδιας συνομιλίας, μου είπε με εκείνη την αξιολάτρευτη απλότητα που τον διέκρινε: 'Εκπλήττεσθε γιατί έχω διαλέξει αυτά τα δύο πενιχρά δωμάτια στο σπίτι της κυρίας Lamotte ... 

Μα ο λόγος είναι ότι μου στοιχίζουν μονάχα 30 φράγκα το μήνα και ασφαλώς δεν ξέρετε ότι για τη συντήρηση και των δύο μας (και του υπηρέτη του) δεν πρέπει να ξεπεράσουμε το ποσόν των 6 φράγκων την ημέρα.' Χονδρά δάκρυα ύγραναν τα μάτια μου και του έσφιξα το χέρι με συγκίνηση: 'Είσθε αξιοθαύμαστος', του είπα βαθιά συγκλονισμένη. 'Μα όχι, κυρία μου, απλώς είμαι συνεπής προς τον εαυτό μου! Αυτό είναι όλο. Όταν όλα τα διαβήματα και οι ενέργειές μου, όλες οι γραπτές μου εκκλήσεις ζητούν από τις γενναιόδωρες ψυχές ψωμί και ενδύματα για τους συμπατριώτες μου, όταν, αφού χτύπησα τις πόρτες των παλατιών των πλουσίων, χτύπησα μετά και τις πόρτες των καλυβών των φτωχών, για να συλλέξω τον οβολό του φτωχού, πρέπει να ημπορώ να τους λέω με παρρησία: Έδωσα τα πάντα πριν ζητήσω και τη δική σας βοήθεια για τους αδελφούς μου'. Και πραγματικά είχε δώσει τα πάντα. Είχε γενναιόδωρα δαπανήσει όλη την αξιόλογη περιουσία του για να υπερασπιστεί την πατρίδα του και δεν κράτησε για τον εαυτό του παρά τα απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή του».

Για σχεδόν δύο χρόνια που έμεινε στην Γενεύη συγκέντρωσε πληροφορίες για τον αγώνα των Ελλήνων, φρόντισε τα ορφανά της Ελλάδος που κατέκλυσαν την Ευρώπη, στρατολόγησε φιλέλληνες, έστειλε πολεμοφόδια και τρόφιμα, έγραψε οδηγίες στους αγωνιζόμενους έλληνες. 


[3] Στις 11 Ιανουάριου 1828 το Γουόρσπαϊτ κατέπλευσε στην Αίγινα. Ο Κυβερνήτης έφθασε στην Μητρόπολη ,η οποία είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Παναγίας, όπου και θα ψαλλόταν η επίσημη δοξολογία. Η αντικυβερνητική επιτροπή τον οδήγησε σε υπερυψωμένο θρόνο που είχαν φτιάξει ειδικά γι’ αυτόν. Αρνήθηκε και «έμεινεν εις το έδαφος όρθιος και ασκεπής». Η ευσέβεια και η κατάνυξη με την οποία παρακολούθησε τη Λειτουργία εντυπωσίασε τον κόσμο. Περίμεναν να δουν έναν άνθρωπο υπερόπτη και αριστοκράτη και αντίκρισαν έναν σεμνό και ασκητικό κυβερνήτη. 

(Πηγή: Αίγινα 1828 / https://www.kapodistrias.info/aigina/1828-aigina).
Reactions

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια

Ad Code

Responsive Advertisement