Όποιος σταθεί στο χείλος του Bayan Obo βλέπει μόνο μια απέραντη, πληγωμένη γη -μια γκρίζα έκταση, σκαλισμένη στις στέπες της Εσωτερικής Μογγολίας.
Σκοτεινά σύννεφα σκόνης υψώνονται από βαθιά χάσματα, όπου ο φλοιός της γης ξεσκίζεται επί δεκαετίες, στο ανελέητο κυνήγι ενός «θησαυρού», που κρατά ζωντανή τη σύγχρονη καθημερινότητα.
Σύμφωνα με το BBC (της Laura Bicker και του Visual Journalism team), ίσως να μην έχετε ακούσει ποτέ για το Bayan Obo -αλλά, χωρίς αυτό, η ζωή όπως την γνωρίζουμε θα μπορούσε να παραλύσει. Εδώ κρύβεται σχεδόν η μισή παγκόσμια παραγωγή σπανίων γαιών, μετάλλων απαραίτητων σε smartphones, υπολογιστές, οθόνες, ηχεία bluetooth, ακόμα και ηλεκτρικά οχήματα. Και μια χώρα έχει καταφέρει να κυριαρχήσει στην εξόρυξη και διύλισή τους: η Κίνα.
Η υπεροχή αυτή προσφέρει στο Πεκίνο τεράστια ισχύ, οικονομικά και πολιτικά, όπως φάνηκε και στις διαπραγματεύσεις για τους δασμούς με τον Ντόναλντ Τραμπ. Όμως, το τίμημα για το περιβάλλον και τους ανθρώπους είναι βαρύ.
Στο Ganzhou, μικρές κυκλικές δεξαμενές γεμάτες τοξικά απόβλητα βρίσκονται πάνω σε απότομους, διαβρωμένους λόφους -πολλές ακάλυπτες, εκτεθειμένες στη βροχή και τον άνεμο. Σε αυτές τις «δεξαμενές εκχύλισης», εργάτες εγχέουν χημικά στο έδαφος, για να αποσπάσουν τα πολύτιμα μέταλλα.
Κάποτε υπήρχαν πάνω από 1.000 ορυχεία -κάποια παράνομα- διάσπαρτα σε μια μόνο κομητεία. Οι εταιρείες έπαιρναν ό,τι χρειάζονταν από το ένα σημείο και συνέχιζαν αλλού, μέχρι που η κυβέρνηση επενέβη το 2012, για να περιορίσει την ανεξέλεγκτη εξόρυξη. Όμως, το έδαφος είχε ήδη βαθιές πληγές: αποψίλωση, διάβρωση, χημικές διαρροές στα ποτάμια και τα χωράφια, παρατηρεί το BBC, που έκανε ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό στην περιοχή.
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΟΥ BBC
Ο αγρότης Huang Xiaocong ζει ανάμεσα σε τέσσερις τοποθεσίες εξόρυξης. Βλέπει ακόμη κατολισθήσεις να προκαλούνται από αλόγιστες πρακτικές και κατηγορεί την κρατική εταιρεία για παράνομες καταπατήσεις.
«Εμείς οι απλοί άνθρωποι δεν έχουμε λύσεις. Οι αγρότες είμαστε οι πιο ευάλωτοι. Γεννηθήκαμε με μειονέκτημα» λέει. Κι όμως, επέλεξε να μιλήσει ανοιχτά και έχει φτάσει την υπόθεσή του μέχρι το τοπικό Γραφείο Φυσικών Πόρων, αψηφώντας πιέσεις και απειλές.
Γύρω από τα ορυχεία, εικόνες από δορυφόρους δείχνουν λίμνες αποβλήτων να περικυκλώνουν χωριά και καλλιέργειες. Στο Bayan Obo, η μεγαλύτερη δεξαμενή αποβλήτων στην πόλη Baotou φέρει τα πιο βαριά σημάδια: χωρικοί υπέφεραν από παραμορφώσεις οστών και αρθρώσεων, τοξικότητα από αρσενικό και φθόριο στο νερό. Αν και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν αλλού, η δεξαμενή μήκους 11 χιλιομέτρων παραμένει γεμάτη ραδιενεργή λάσπη.
Καθώς η ζήτηση για smartphones, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, φωτοβολταϊκά και αεροπορικούς κινητήρες αυξάνεται, ένα στοιχείο τρομάζει τους ειδικούς: η εξόρυξη ενός και μόνο τόνου σπανίων γαιών παράγει σχεδόν 2.000 τόνους τοξικών αποβλήτων.
Η Κίνα προσπαθεί σήμερα να περιορίσει το οικολογικό της αποτύπωμα, ενώ ταυτόχρονα επεκτείνεται στο εξωτερικό. Άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, σπεύδουν να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Όμως, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, χωρίς ουσιαστικές λύσεις, το τίμημα για τη φύση και τον άνθρωπο θα παραμένει βαρύ. Κι όμως, κάποιοι αγρότες στο Bayan Obo έχουν προσαρμοστεί.
«Με τις σπάνιες γαίες υπάρχει πια χρήμα» λέει ένας ντόπιος. «Τα ορυχεία πληρώνουν 5.000 με 6.000 γουάν τον μήνα». Τα άλογα συνεχίζουν να βόσκουν δίπλα στις εκσκαφές, ενώ οι άνθρωποι καλλιεργούν τη γη που απέμεινε.
«Η γεωργία είναι μια χαρά» λέει, φυτεύοντας πράσινα κρεμμύδια. «Καλλιεργείς τη σοδειά σου, την πουλάς -τόσο απλά»…
Ή και όχι…
0 Σχόλια