Απ’ το Σύνταγμα ως την Ομόνοια, ένα ρεύμα είναι ο κόσμος. Γελούν, δακρύζουν, αγκαλιάζονται.
Μετά από την απελευθέρωσή της, η Ελλάδα θρηνούσε 45.000 νεκρούς από την πείνα, 1.800 εκτελεσθέντες και 2.000 νεκρούς από τις εμφύλιες συγκρούσεις.
Η 70η επέτειος της απελευθέρωσης της Αθήνας, πέρα από τον συμβολισμό της για τα σύγχρονα δεινά που βασανίζουν τον ελληνικό λαό, παραμένει μια ευκαιρία να ανασυρθούν οδυνηρές -πλην πολύτιμες για το μέλλον μνήμες.
12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη. Ύστερα από 1264 μέρες Κατοχής η Αθήνα είναι και πάλι ελεύθερη.
Οι Γερμανοί υποστέλλουν τη σημαία τους από την Ακρόπολη στις 9:45 το πρωί, ενώ την ίδια στιγμή τμήμα του γερμανικού στρατού καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη λίγο πριν αποχωρήσει από την Αθήνα.
Ο Γερμανός αντιπτέραρχος, στρατιωτικός διοικητής Νοτίου Ελλάδος Χέλμουτ Φέλμυ δηλώνει ότι τα γερμανικά στρατεύματα αποσύρονται από την Αθήνα που έχει κηρυχθεί ανοχύρωτη πόλη.
Μικρό γερμανικό απόσπασμα παραμένει στον Πειραιά για να διενεργήσει καταστροφές.
Πριν ακόμα οι τελευταίοι Γερμανοί εκκενώσουν την πόλη, ο αθηναϊκός λαός ξεχύνεται στους δρόμους σε ένα αυθόρμητο ξέσπασμα και η Αθήνα κατακλύζεται από ελληνικές και συμμαχικές σημαίες (αγγλικές, σοβιετικές, αμερικανικές).
«Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…». Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά «Εμπατίρησε» (καινούργια λέξη argot).. Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του «παιδικού μετώπου» του ΕΑΜ», γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς για τη «μεγάλη ημέρα» (Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία).
Διαδηλώση ΕΔΕΣ στην Αθήνα τις μέρες της Απελευθέρωσης με πλακάτ υπέρ Πλαστήρα και Ζέρβα, εκδ. Δημήτρης Παπαδήμος. Ταξιδιώτης φωτογράφος. 1943-1980, ΜΙΕΤ
Ο Κώστας Παράσχος, δημοσιογράφος, ένας από τους εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίους που συρρέουν στο κέντρο της πόλης, περιγράφει την πρωτόγνωρη εμπειρία που έζησε: «Μπήκα άθελά μου στο ρυθμό που επικρατούσε γύρω μου. Τι κάναμε δηλαδή; Μα απλό πράγμα: χαιρόμαστε και δεν ξέραμε πώς να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας […] Τώρα μας ενδιέφερε να ζήσουμε τη μεγάλη μέρα» (Κώστας Παράσχος, Η απελευθέρωση, Αθήνα: Ερμής 1983)
Τη 12η Οκτωβρίου κυριαρχούν οι αυθόρμητες εκδηλώσεις του αθηναϊκού λαού για την απελευθέρωση της πόλης. Σε όλη τη διάρκεια των πανηγυρισμών επικρατεί απόλυτη τάξη σε αντίθεση με ότι συνέβη σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο Βρετανός συνταγματάρχης της SOE, Ρ. Σέπαρντ, σύνδεσμος του Στρατιωτικού Διοικητή με το Βρετανικό Στρατηγείο, ο οποίος επισκέφθηκε το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου τις συνοικίες της πόλης και τις περιοχές που έλεγχε το ΕΑΜ διαπίστωσε απόλυτη ησυχία παντού, ενώ ο ΕΛΑΣ και άλλες οργανώσεις περιπολούσαν στους σχεδόν έρημους δρόμους (Χρονολόγιο γεγονότων 1940-1944. Από τα έγγραφα του βρετανικού υπουργείου των εξωτερικών Foreign Office 371 Τόμος Β 1944, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών 2004).
Διαδηλωτές της Απελευθέρωσης διασχίζουν τη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Πεσματζόγλου, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Η απελευθέρωση της Ελλάδας έθετε στο επίκεντρο το ζήτημα της δομής της μεταπολεμικής εξουσίας.
Η Αντίσταση κατά των αρχών κατοχής είχε αναδείξει νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις οι οποίες με προεξάρχον το ΕΑΜ ασκούσαν εξουσία σε εκτεταμένες περιοχές της ορεινής Ελλάδας.
Επιπρόσθετα, διέθεταν αξιόμαχο στρατό, τον ΕΛΑΣ, το δεύτερο μεγαλύτερο αντάρτικο στρατό στην Ευρώπη, ο οποίος είχε επιδείξει σημαντικές επιτυχίες εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής.
Γιατί ο ΕΛΑΣ δεν κατέλαβε την Αθήνα τον Οκτώβριο του 1944 μετά την αποχώρηση των Γερμανών; Τι είχε συμφωνήσει με τους Βρετανούς και τον ΕΔΕΣ ένα μήνα πριν την απελευθέρωση ...
Στις 26 Σεπτεμβρίου, στην ομώνυμη πόλη της Ιταλίας υπογράφηκε η ιστορική Συμφωνία της Καζέρτας, ανάμεσα στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου και των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Οι συνομιλίες τελούσαν υπό την επίβλεψη των Βρετανών.
Η Συμφωνία της Καζέρτας όριζε ότι όλες οι δυνάμεις των ανταρτών που δρούσαν στην Ελλάδα ετίθεντο «υπό τας διαταγάς της κυβερνήσεως εθνικής ενότητος», η οποία με την σειρά της έθετε τις δυνάμεις αυτές υπό την επίβλεψη των Βρετανών και ειδικότερα, υπό τον Βρετανό στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Στόχος ήταν η χώρα να οδηγηθεί στην ομαλότητα αμέσως μετά από την απελευθέρωσή της.
Ο παλαιός πολιτικός κόσμος, συσπειρωμένος γύρω από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου σχεδίαζε την επιστροφή του στην πολιτική σκηνή. Μία επιστροφή η οποία θα στηρίζονταν στη βρετανική διπλωματία και στα βρετανικά όπλα. Η επιχείρηση ΜΑΝΝΑ προέβλεπε την απόβαση βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα αμέσως μετά την υποχώρηση των Γερμανών με επίκληση την «τήρηση του νόμου και της τάξης» αλλά κατ’ ουσία για την εξασφάλιση του πολιτικού ελέγχου.
Οι τελευταίες ημέρες της Κατοχής δεν ήταν αναίμακτες
Με στοχευμένες επιθέσεις δύο μέρες πριν την υποχώρησή τους Γερμανοί και Τάγματα Ασφαλείας εκτέλεσαν 47 άτομα και πυρπόλησαν 400 σπίτια στο Κορωπί, στο δρόμο προς την πρωτεύουσα από τα ανατολικά παράλια της Αττικής, από όπου οι Βρετανοί προωθούσαν οπλισμό στον Στρατιωτικό Διοικητή Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλο για την ενίσχυση της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής αλλά και των οργανώσεων, όπως η Χ.
Με την πλήρη αποχώρηση των Γερμανών εγκαταστάθηκε στην Αθήνα τριμελές κλιμάκιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από τους υπουργούς Φ. Μανουηλίδη, Γ. Ζεύγο και Θ. Τσάτσο για να αναλάβει την εξουσία των απελευθερωμένων περιοχών ενώ η Αστυνομία, που τελούσε υπό τις διαταγές του Άγγελου Έβερτ, συνέλαβε τον τελευταίο κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη ο οποίος είχε παραμείνει στην Μητρόπολη καθ’ όλη τη διάρκεια της 12ης Οκτωβρίου.
Την ίδια τύχη είχε και ο πρώτος δωσίλογος πρωθυπουργός Γ. Τσολάκογλου και οι υπουργοί της κυβέρνησής του αλλά και διευθυντές εφημερίδων που είχαν συνεργαστεί ανοιχτά με τους Γερμανούς (Ελευθερία, 13 Οκτωβρίου 1944).
Οι τρεις υπουργοί της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ύστερα από δοξολογία στη Μητρόπολη της Αθήνας απηύθυναν ομιλία στο πλήθος που είχε κατακλύσει την πλατεία Συντάγματος.
Ακολούθησε είσοδος στην πόλη και παρέλαση 700 Βρετανών καταδρομέων και 400 Ιερολοχιτών.
Τα τμήματα αυτά κατέληξαν στην πλατεία Συντάγματος όπου τα επιθεώρησε ο διορισμένος από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλος και κατέθεσαν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη. «Στην πόλη επικρατεί τεράστιος ενθουσιασμός», σημείωναν τα τηλεγραφήματα που έστελναν οι βρετανοί σύνδεσμοι.
Την επόμενη της Απελευθέρωσης τους αυθόρμητους πανηγυρισμούς του αθηναϊκού λαού διαδέχθηκαν διαδηλώσεις των οργανώσεων με έντονα συμβολικά στοιχεία. Στις 13 και τις 14 Οκτωβρίου το ΕΑΜ κατέβασε τις δυνάμεις του στο κέντρο της Αθήνας με συνθήματα υπέρ της Λαοκρατίας.
Το όνειρο τους για σύνδεση της Ελλάδας με το σιδηρούν παραπέτασμα έπαιρνε σάρκα και οστά. Τουλάχιστον έτσι νόμιζαν τότε...
Η ιστορία της Μεταπολεμικής Ελλάδας και οι δραματικές σελίδες της έχουν μόλις ξεκινήσει.
H ταινία ντοκουμέντο της Finos Film για την απελευθέρωση της Αθήνας – Ηταν απαγορευμένη κι αργότερα χαμένη για 55 χρόνια
Ο Φιλιποίμην Φίνος, ο ιδρυτής της Finos Film, με την κάμερα στο χέρι εκείνο το πρωινό της 12ης Οκτωβρίου 1944 κατέγραφε μοναδικές στιγμές. Όχι, μόνο, τη χαρά του πλήθους, αλλά και τον τελευταίο Γερμανό που κατέβασε την σβάστκα από την Ακρόπολη! Ήθελε να ετοιμάσει ένα «ζουρνάλ» όπως λεγόντουσαν, τότε, τα «Επίκαιρα» που έδειχναν οι κινηματογράφοι στο διάλειμμα των ταινιών.
Ετοίμασε το φιλμάκι με σπικάζ και έξοχη, δική του, σκηνοθεσία και σκόπευε να το προωθήσει στους κινηματογράφους. Δεν πρόλαβε.
Μεσολάβησαν τα Δεκεμβριανά.
Και όσοι από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ φαίνονται στο βίντεο να πανηγυρίζουν με τους υπόλοιπους πολίτες, έγιναν οι βάναυσοι σφαγείς τους...
0 Σχόλια