Ο Παύλος Μπούμπουλης, 6η γενιά της οικογένειας της Λασκαρίνας, μας υποδέχτηκε στην ιστορική οικία της προγόνου του, με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, για να μας αποκαλύψει άγνωστες πτυχές της μεγάλης ηρωίδας που έχει δοθεί το όνομά της ακόμη και σε δρόμους του εξωτερικού.
Γιατί η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα έφτιαχνε μόνη της τα παξιμάδια της; Για ποιο λόγο αφορίστηκε από τον Πατριάρχη; Πώς κατάφερε να συναντήσει τη Βαλιδέ Σουλτάνα στην Κωνσταντινούπολη; Γιατί ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ της απένειμε τον τίτλο του Ναυάρχου;
Φορούσε όντως ανδρικές βράκες;
Έκανε χρήση της σκαλιστής πιστόλας της;
Σε ποιες χώρες δρόμοι έχουν το όνομά της;
Εξήπτε τόσα πάθη που αν δεν «πήγαινε» από βόλι των Κουτσαίων, θα έπεφτε από άλλων;
Τα ερωτήματα, σήμερα, χρονιά εορταστικής επετείου της Ελληνικής Επανάστασης, παραμένουν ζωντανά για μια γυναίκα-μύθο, η οποία σε μια εποχή ανδροκρατούμενη και πατριαρχική βγήκε μπροστά, ατρόμητη, ηγήθηκε του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, έγινε ναύαρχος, πήρε θέση στον Εμφύλιο που ακολούθησε και έπεσε άδοξα, όχι σε πεδίο μάχης, αλλά άτιμα έξω από το σπίτι της.
Στο Μουσείο της Μπουμπουλίνας κάνεις ένα ταξίδι στο χρόνο, με τα μοναδικά κειμήλια της Επανάστασης αλλά και τα προσωπικά αντικείμενα της ηρωίδας από την Ευρώπη και αλλού
Ο σκοπός ζωής του 6ης γενιάς απογόνου της Μπουμπουλίνας
Διάγουμε τη 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης. Και βρίσκομαι στην οικία της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας στις Σπέτσες, κάτω από το σκαλιστό φλωρεντιανό ξύλινο ταβάνι-έργο τέχνης της σάλας. Απέναντί μου κάθεται με σάρκα και οστά η 6η γενιά της οικογένειας Μπούμπουλη. Ο Παύλος Μπούμπουλης.
«Καταγόμαστε από τον προτελευταίο γιο τη Λασκαρίνας, τον Νικόλαο Μπούμπουλη, ο οποίος παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σοφία Κομνηνού, εκ των Κομνηνών, των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου.
Στην οικογένεια έχουμε κάτι με το κλέψιμο γιατί και ο Νικόλαος, σύμφωνα με την ιστορία μας, την έκλεψε την πριγκίπισσα από το Μεσολόγγι και την έφερε στις Σπέτσες. Αυτός κληρονόμησε το σπίτι γιατί ήταν ο μοναδικός επιζών. Ο μεγαλύτερός της γιος δολοφονήθηκε, ο δεύτερος έκλεψε με την κόρη των Κουτσαίων κι έφυγε, ο μικρότερος έφυγε στην Εύβοια. Ο πατέρας μου είναι 5η γενιά, εγώ και τα αδέλφια μου 6η και μεγαλώσαμε μέσα σε αυτό το σπίτι» μου εξηγεί ο νεαρός άνδρας που έχει κάνει σκοπό ζωής να διασωθεί η κληρονομιά της προγόνου του, και απαντά με ευγλωττία σε όλα τα ερωτήματα του Sputnik, αναζητώντας στη Ρωσία την επαφή που θα τον βοηθήσει να βρει τις πηγές και τα έγγραφα της απονομής του τίτλου του Ναυάρχου του Ρωσικού Στόλου στην πρόγονό του από τον ίδιο τον Τσάρο.
- Κύριε Μπούμπουλη, βρισκόμαστε στο σπίτι που έζησε η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, ανάμεσα στο προσωπικό σεκρετέρ της, την πιστόλα της, τα βιενέζικα φλιτζανάκια του καφέ της, το γαλλικό ρολόι της, από πορσελάνη των Σεβρών, τη συλλογή βυζαντινών εικόνων της, το φιρμάνι του σουλτάνου που της επιτρέπει να χτίσει τη ναυαρχίδα της, τον Αγαμέμνονα, που έγινε μάλιστα από τα πρώτα πλοία του πολεμικού ναυτικού του νεοσύστατου κράτους. Βλέπουμε πρωτότυπες επιστολές της, τον εξαιρετικό γραφικό χαρακτήρα της, τη χρυσοκέντητη μαντήλα της, το σπαθί της. Και προσπαθούμε να ανασυστήσουμε την προσωπικότητα της ηρωίδας, μέσα από την κληρονομιά που σας άφησε, μέσα από οικογενειακές, ανεκδοτολογικές αφηγήσεις, από μαρτυρίες. Θα λέγατε ότι ήταν ένας άνθρωπος που κατά βάση εξήπτε πάθη;
Ναι. Πολύ. Με όλα αυτά που έκανε, με την ισχυρή προσωπικότητά της, τη στάση της, και παίρνοντας το μέρος του Κολοκοτρώνη στον Εμφύλιο, με το ότι ήταν γυναίκα τη συγκεκριμένη εποχή, δημιούργησε εχθρούς. Είναι αποδεκτό από εμάς, την οικογένειά της, ότι αν δεν είχε πέσει από τους Κουτσαίους, θα είχε μάλλον γίνει κάτι άλλο.
Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία του Ολλανδού πρόξενου, που την επισκέφτηκε τις Σπέτσες έναν μήνα πριν από τη δολοφονία της, το Μάιο του 1825. Ήρθε εδώ στο σπίτι της. Η Μπουμπουλίνα λένε τον υποδέχτηκε μαζί την οικογένειά της με πάρα πολύ μεγάλη χαρά. Εκείνος μιλούσε για μια γυναίκα σε μεγάλη ηλικία πλέον, καταπονημένη, στεναχωρημένη, λόγω του Εμφυλίου. Κι αυτό που μένει από την αφήγησή του είναι ότι έφτιαχνε μόνη τα παξιμάδια της από φόβο της δηλητηρίασης! Αντιλαμβάνεστε το πολιτικό σκηνικό και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Αλλά και τις εχθρότητες που είχε. Δυστυχώς έναν μήνα μετά, η ηρωίδα αυτή δολοφονήθηκε.
Εκτη γενιά Μπούμπουλη, ο Παύλος, μας δείχνει την τρίτη μυστική κλειδαριά του χρηματοκιβωτίου της "ναυαρχίδας" του στόλου της Λασκαρίδας Μπουμπουλίνας, του Αγαμέμνονα, που αποτέλεσε το πρώτο πλοίου του πολεμικού ναυτικού του νεοσύστατου κράτους
«Δεν ξέρουμε ποιος σκότωσε την Μπουμπουλίνα»
- Δεν είναι γνωστό ποιος από την οικογένεια Κούτση, κόρη των οποίων έκλεψε ο γιος της Μπουμπουλίνας, της φύτεψε το βόλι στο μέτωπο;
Ναι, δεν ξέρουμε αν ήταν ο συμπέθερος ή ο αδελφός της κοπέλας. Αλλά υπάρχει πιθανότητα να ήταν και ετεροθαλής αδελφός της Λασκαρίνας, που είναι γνωστό ότι δεν τα πηγαίναν καλά. Η Λασκαρίνα ήταν πολύ ισχυρή προσωπικότητα και δύσκολη. Μεγάλωσε στις Σπέτσες με άλλα 8 ετεροθαλή αδέλφια από τον δεύτερο γάμο της μητέρας της, με τον Λαζάρου-Ορλώφ. Και βάσει της οικογενειακής παράδοσης, ήταν αρχηγός όλων των παιδιών. Ταξίδευε λένε με τον πατριό της και με τους συζύγους της στη θάλασσα κι είχε μεγάλο πάθος αυτή από νεαρή ηλικία, σύμφωνα με τα λεγόμενα της οικογένειας.
- Σε ποια ηλικία χήρεψε;
Πρώτη φορά στα 26, μετά δεύτερη φορά στα 40.
- Μεγάλωσε μόνη 7 παιδιά;
Ήταν μητέρα 10 παιδιών, καθώς ανέλαβε και τρία του δεύτερου άνδρα της. Συνηθισμένο μεν, αλλά όχι εύκολο, ιδίως όταν ανέλαβε και τις επιχειρήσεις, χηρεύοντας δεύτερη φορά. Σύμφωνα με τις παραδόσεις η γυναίκα έμενε σπίτι, έκανε τους λογαριασμούς. Η Λασκαρίνα ανέλαβε εξαρχής τις επιχειρήσεις. Κάτι πρωτάκουστο στην εποχή της.
«Έψαχνε το κεφάλι του γιου της μέσα σε πτώματα»
- Ήταν σκληρός άνθρωπος; Ως μάνα είχε τρυφερές στιγμές;
Ήταν σίγουρα πολύ σκληρός άνθρωπος για να αντεπεξέλθει σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, να εμπνεύσει τους άνδρες, να την εμπιστευτούν, να την ακολουθήσουν, στις επιχειρήσεις, στα πλοία, στον Αγώνα. Σίγουρα ήταν πολύ σκληρός άνθρωπος. Ταυτόχρονα, από αναφορές στην Επανάσταση, όταν έχασε τον γιο της, τον πρωτότοκο, ακούμε ότι έψαξε στο πεδίο της μάχης για να ζευγαρώσει το κεφάλι με το σώμα, γιατί τον είχαν αποκεφαλίσει. Έψαχνε μέσα στα πτώματα και τον βρήκε. Μέσα στην τρέλα θυσίασε, λέγεται, Οθωμανούς αιχμαλώτους στο όνομά του. Οπότε εκεί βλέπουμε τη μάνα, το ανθρώπινο πρόσωπο. Αλλά αμέσως μετά το τουμπάρει τελείως, επί τόπου, διότι στέλνει μήνυμα στις Σπέτσες ότι ναι μεν έχασα τον γιο μου, αλλά το Άργος είναι στα χέρια μας. Οπότε συμπεραίνουμε ότι πρέπει να ήταν μια περίπλοκη προσωπικότητα και καθόλου εύκολη.
Ο Παύλος Μπούμπουλης, εξάγγονος της Μπουμπουλίνας μας δείχνει την πίσω όψη του φιρμανιού που επιτρέπει το χτίσιμο του Αγαμέμνονα, όπου είναι το σχέδιο του σκαριού
- Όμως πετύχαινε τους στόχους της. Πώς κατάφερε και βρέθηκε σε τετ-α-τετ με τη Βαλιδέ Σουλτάνα, μητέρα του Σουλτάνου;
Το 1816 οι Οθωμανοί προσπάθησαν να δημεύσουν την τεράστια περιουσία της, διότι ο Μπούμπουλης, ο δεύτερος σύζυγός της, είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ρώσων στους Ρωσοτουρκικούς (Ορλωφικούς) πολέμους. Οπότε ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον Ρώσο κόμη πρέσβη Γκριγκόρ Στρογκανόφ, ο οποίος διαμεσολάβησε για να φύγει στην Κριμαία, όπου λέγεται ότι έμεινε εκεί σε ένα κτήμα που της παραχώρησε ο ίδιος ο Τσάρος, για έξι μήνες, όσο έκανε τις διεργασίες ο Ρώσος πρέσβης να εξομαλύνει την κατάσταση με την Υψηλή Πύλη.
«Η πρώτη γυναίκα Ναύαρχος παγκοσμίως»
- Η προσέγγιση της μητέρας του Σουλτάνου, έγινε δηλαδή μέσω του Ρώσου πρέσβη;
Ναι. Διότι η Μπουμπουλίνα χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες του ανδρός της στη Ρωσία στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους και ζήτησε αυτή τη βοήθεια. Ζήτησε ακρόαση από τη Βαλιδέ Σουλτάνα, μητέρα του Σουλτάνου στο Χαρέμι, και όταν τελικά έγινε, η σουλτάνα εντυπωσιάστηκε πάρα πολύ με τον χαρακτήρα της Λασκαρίνας και δέχτηκε το αίτημά της να μην δημευτεί η περιουσία της. Όσο δε ήταν στην Κριμαία λένε ότι γνώρισε τον Τσάρο Αλέξανδρο τον Α’ πρόσωπο με πρόσωπο όπου και της χάρισε το ξίφος που εκτίθεται στο μουσείο. Αργότερα της έδωσε κι ένα μοναδικό τίτλο για γυναίκα: της Ναυάρχου. Μετά θάνατον. Πρόλαβε και της απένειμε τον τίτλο της Ναυάρχου του Αυτοκρατορικού Ρωσικού Στόλου, γιατί αυτός θα ήταν ολόκληρος ο τίτλος. Βεβαίως και ο Μπούμπουλης ήταν επίτιμος πλοίαρχος. Η Μπουμπουλίνα πάντως ήταν η πρώτη μέχρι πρότινος και μοναδική γυναίκα Ναύαρχος παγκοσμίως.
Το αφρικανικό σπαθί που δώρισε ο Τσάρος Αλέξανδρος Α' στη Μπουμπουλίνα
- Η Ελλάδα την έκανε υποναύαρχο. Γιατί υπο…;
Επίτιμη, το 2018. Ο τιμητικός τίτλος δεν μπορεί να ανέβει παραπάνω από το υποναύαρχος, πληροφορηθήκαμε. Και βεβαίως Ναύαρχος λέγεται κάποιος εν καιρώ πολέμου.
- Μια εύπορη γυναίκα, χήρα με την ευθύνη 10 παιδιών, διαθέτει όλη της την περιουσία στην υπόθεση της Ανεξαρτησίας, στην Επανάσταση, για να μείνει στο τέλος του βίου της στην ψάθα. Τι την ωθεί προς αυτήν την κατεύθυνση;
Αυτά τα νησιά λόγω του πλούτου και των ταξιδιών έρχονταν σε επαφή με την Ευρώπη, με τις ιδέες του Διαφωτισμού, της Γαλλικής κι Αμερικανικής Επανάστασης. Οπότε όλες αυτές οι ιδέες γίνονταν κοινό κτήμα κι υπήρχε πάντα η συζήτηση στα νησιά για τον επερχόμενο αγώνα. Μην ξεχνάμε, έχουμε τα Ορλωφικά πριν, οπότε έχει ήδη μπει το πρώτο φιτίλι.
- Και άλλοι έρχονταν σε επαφή με αυτές τις ιδέες. Πώς παίρνει η ίδια την απόφαση να διαθέσει το βιός της στην υπόθεση της Εθνικής Ανεξαρτησίας και να μετάσχει εμπράκτως στον Αγώνα;
Πιστεύω αυτό έγινε συνειδητά. Δεν ήταν μια απόφαση της στιγμής. Μην ξεχνάμε ότι η ίδια συντηρούσε τους ναύτες και τις οικογένειές τους. Άρχισε να ξοδεύει αλόγιστα σε πολεμοφόδια, για να τα στείλει στο Ναύπλιο και την Τρίπολη. Λένε επίσης ότι είχε ανοίξει στο Ναύπλιο επιχείρηση με κίβδηλα νομίσματα. Δεν έχει διασωθεί κάποιο αποδεικτικό στοιχείο. Αλλά βρίσκουμε αναφορές ότι το έκανε και αυτό, για να αρχίσουν να παίρνουν μπρος οι επιχειρήσεις των Ελλήνων, έστω παρανόμως. Και μέσα στα δύο χρόνια αυτά τα ξοδεύει όλα. Όπως έκαναν όμως και πάρα πολλοί άλλοι για την υπόθεση του Αγώνα.
- Πώς έμαθε να είναι… Ναύαρχος;
Λόγω της Τουρκοκρατίας, και επειδή οι Έλληνες επιδίδονταν και στην πειρατεία, μεγαλώνανε όλοι με όπλα και ήτανε πάντα έτοιμοι πάντα για μάχη. Η Λασκαρίνα ταξίδευε με τους άνδρες της και επομένως είχε γνώση κάποιων πραγμάτων.
- Έκανε χρήση λοιπόν ποτέ ή ίδια του ξίφους αυτού ή της πιστόλας της;
Την πιστόλα τη χρησιμοποίησε σίγουρα επί των πλοίων. Υπάρχουν πάντοτε περιγραφές ότι όποτε ήταν έφιππη όταν μπήκε στο Άργος και στην Τρίπολη, γιατί είχε και εκστρατευτικό σώμα ήταν οπλισμένη. Ο άλλος φιλέλληνας Γάλλος πρόξενος στο Ναύπλιο μάς περιγράφει μια γυναίκα μεγάλη και μεγαλύτερη σε ηλικία απ' ό,τι την περίμεναν, γιατί στη Γαλλία την περιγράφουν σαν μια "Ιωάννα της Λωραίνης", πάντα με πιστόλα και ξίφος επάνω της.
- Το σπαθί ήταν αυτό που εκτίθεται και στην οικία της; Είναι το δώρο του Τσάρου;
Ναι, και ήταν αφρικανικό, από τη βορειοδυτική Αφρική. Αυτά τα ξίφη λέγονται mandingo και διαθέτουν δερμάτινη θήκη που πάντα είχε ένα στρογγύλεμα όπου πολλές φορές έμπαινε δηλητήριο για να είναι αποτελεσματικότατο το όπλο.
Ενα από τα ρωσικά λούμποκ (λαϊκή ζωγραφική πάνω σε ξύλο) που απεικονίζει την Μπουμπουλίνα έφιππη με οπλισμό. "Είχε γίνει μύθος και στη Ρωσία", υποστηρίζει σήμερα ο απόγονός της.
- Ντυνόταν όντως και με ανδρική βράκα και φουστανέλα;
Υπάρχουν μερικές αναφορές, αλλά δεν θυμάμαι το όνομα του συγγραφέα που το αναφέρει, ότι φορούσε βράκα επί του πλοίου. Τότε μια φούστα πάνω στο πλοίο μπορεί να ήτανε κι εμπόδιο. Και βέβαια λέγανε ότι ήταν μαυροφορούσα στην Επανάσταση.
- Από την ώρα της δεύτερης χηρείας της, δεν έβγαλε ποτέ τα μαύρα;
Αυτό δεν το ξέρουμε. Υπάρχουν πολύ λίγες αναφορές για την Μπουμπουλίνα προ Επανάστασης. Ήτανε η Μπουμπουλίνα μόνο των Σπετσιωτών. Μετά το 1820 την ακούμε πάρα πολύ βέβαια.
- Η Μπουμπουλίνα έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, υπάρχουν στοιχεία, ή την εμπόδισε το φύλο της;
Λέγεται ότι σε ένα από τα ταξίδια της στην Κωνσταντινούπολη, ή το 1816 ή το 1819, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Αν ισχύει αυτό, τότε ήταν στον κατώτατο βαθμό, γιατί, ως γνωστό, δεν δέχονταν γυναίκες. Δυστυχώς δεν υπάρχει έγγραφο με το όνομά της που να μπορούμε να το αποδείξουμε.
Αυθεντική χειρόγραφη επιστολή της Μπουμπουλίνας στον γαμπρό της, που υπογράφει ως "Η πεθερά σου"
- Η αναφορά, η ανάγκη διασύνδεσης με την ελληνική αρχαιότητα, η προσπάθεια να πιαστεί το νήμα απ' αυτή και να συνεχιστεί ακόμη και με την ονοματοδοσία των σκαριών -η «ναυαρχίδα» που έχτισε η Μπουμπουλίνα βαπτίστηκε Αγαμέμνων, ενώ και άλλοι πλοιοκτήτες των Σπετσών ονόμασαν τα πλοία τους Περικλή, Θουκυδίδη. κ.λπ.- πώς προέκυψε;
Ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός βασίστηκε στην αρχαία Ελλάδα και στα ιδανικά της. Οι πλοιοκτήτες έρχονται σε επαφή με αυτόν και έτσι αναβιώνει το αρχαιοελληνικό ιδανικό.
- Επομένως και η ίδια έχει μια αναφορά στην αρχαία Ελλάδα, αισθανόταν είναι συνεχίστρια των οραμάτων της, της γενιάς των ηρώων της;
Ακριβώς.
Ποια ήταν η Υδραία που ταυτίστηκε με τις Σπέτσες
- Η ίδια ήταν Υδραία που όμως μεγάλωσε και έγινε αυτό που έγινε στις Σπέτσες. Ποια ήταν η ιδέα που είχε για την ταυτότητά της; Τι αισθανόταν ότι είναι;
Αναδείχθηκε ως ηρωίδα των Σπετσών. Αισθανόταν πάρα ταύτα Υδραία, δεδομένης και της κόντρας που υπήρχε μεταξύ Σπετσιωτών και Υδραίων ακόμη και την περίοδο του επαναστατικού ξεσπάσματος; (Αν θυμάμαι καλά, πέρασαν οι Σπετσιώτες επιδεικτικά μπροστά από την Ύδρα με το «λάφυρο» των δυο οθωμανικών πλοίων από τη Μήλο και την Κίμωλο, για να τους πείσουν να ξεσηκωθούν και να τους ακολουθήσουν).
Βάσει της οικογενειακής μας ιστορίας, η Μπουμπουλίνα δεν ξαναπάτησε ποτέ το πόδι της στην Ύδρα, διότι όταν γύρισε η μητέρας της με τη Λασκαρίνα μωρό, η οικογένεια του πατέρα της είχε καταλάβει το σπίτι της και την πατρική και ουσιαστικά εκδιώχθηκαν. Και με τους ξάδελφούς της εκεί, τους Κουντουριώτηδες, είχε πάρα πολύ κακή σχέση διότι η Μπουμπουλίνα ανοιχτά υποστήριζε τον Κολοκοτρώνη, με τον οποίο τη συνέδεε σχέση βαθιάς εκτίμησης -είχαν συναντηθεί στην Άλωση της Τρίπολης- και όχι εκείνους στους Εμφυλίους. Μάλιστα η στενή σχέση τους σφραγίστηκε παντρεύοντας την κόρη της με τον γιο του.
- Στη βιβλιοθήκη της οικίας της βρίσκουμε εξαιρετικές εκδόσεις στην πρωτότυπη γλώσσα του κειμένου. Σαίξπηρ, Βολταίρος, Σίλερ, Μιραμπώ…Τι γνωρίζουμε για το μορφωτικό της επίπεδο; Μπορούσε και διάβαζε αυτά τα βιβλία η ίδια;
Δεν μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι τα διάβαζε η ίδια. Και οι χρονολογίες μπορεί να είναι διαφορετικές. Αλλά από τα χειρόγραφά της που έχουμε βλέπουμε έναν πάρα πολύ ντελικάτο γραφικό χαρακτήρα, ίσιες προτάσεις, καλλίγραφο ομοιόμορφο κείμενο σε παραγράφους, κάτι για το οποίο θες κάτι παραπάνω από τη βασική μόρφωση της εποχής εκείνης. Όπου η μόρφωση, εκτός από το ότι ήτανε σπάνια, ήταν και απρόσιτη για τη γυναίκα. Αλλά έχουμε τα νησιά, Ύδρα, Σπέτσες, που είναι πάρα πολύ πλούσια, με πάρα πολλά προνόμια, οπότε πολλές από τις εύπορες μεγάλες οικογένειες μόρφωναν τα παιδιά τους με κατ’ οίκον εκπαίδευση, προσλαμβάνοντας γραμματικούς, διδασκάλους. Τα γαλλικά μέχρι τον 20ο αιώνα ήταν η γλώσσα του εμπορίου.
- Οπότε η Λασκαρίνα έτυχε κατ’ οίκον διδασκαλίας;
Πιθανώς. Μεγάλωσε σε ένα εύπορο περιβάλλον με αυτά τα προνόμια, που δεν το κάνει τόσο σπάνιο να μορφωθεί, όπως θα ήταν στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Βιβλία των Σαίξπηρ, Βολταίρος, Σίλερ, Μιραμπώ, στο πρωτότυπο, που βρέθηκαν στην οικία της Μπουμπουλίνας
- Η φιγούρα και ο μύθος της πώς περνάνε την εποχή της στο εξωτερικό;
Ειδικά στη Γαλλία απεικονίζεται ως μια πανέμορφη νέα γυναίκα, εντελώς ευρωπαϊκοποιημένη, διότι η εικόνα της σκληροτράχηλης 50άρας με όπλα δεν θα είχε όμορφο αντίκτυπο στους Ευρωπαίους. Οπότε οι καλλιτέχνες συνήθως την άλλαζαν. Λέγεται δε ότι όταν ο Γάλλος πρόξενος τής ανέφερε πώς την περιέγραφαν στο Παρίσι η Μπουμπουλίνα πέθανε στα γέλια, δεν το πίστευε. Έχει περάσει ως μια μυθική μορφή στο εξωτερικό, πέραν της Γαλλίας όμως. Και στη Ρωσία, κάτι που βλέπουμε με τα λουμπόκ (ρωσική λαϊκή ξυλογραφία) που την απεικονίζουν.
- Αποτύπωση της αληθινής μορφής της δεν έχουμε; Είναι φανταστικές όλες οι απεικονίσεις της;
Δυστυχώς, ναι. Ο Ανταμ Φρίντελ, ένας Δανός φιλέλληνας στρατιωτικός, γνωστός για τα πορτρέτα των ηρώων της ελληνικής Επανάστασης, που είχε έρθει στην Ελλάδα να πολεμήσει, εξέδωσε στο Λονδίνο το 1836 ένα λεύκωμα με 30 περίπου προσωπογραφίες των Αγωνιστών, που λέγεται ότι είναι εκ του φυσικού. Η πρωτότυπη της Μπουμπουλίνας την αποδίδει ως μια παχουλή γυναίκα, που δεν πιστεύει κανείς ότι είναι όντως εκ του φυσικού γιατί είναι σαν καρτούν. Ενώ η Μαντώ, ο Καραϊσκάκης και οι υπόλοιποι ήρωες μοιάζουν με αληθινούς ανθρώπους. Σε δεύτερη και τρίτη έκδοση την άλλαξε την Μπουμπουλίνα.
- Δηλαδή;
Την εξευρωπαϊκοποίησε. Προφανώς δεν είχε ωραίο αντίκτυπο η εικόνα που είχε δημιουργήσει. Αλλά είναι όλα τα πορτρέτα δυστυχώς εκ φαντασίας. Αλλά γενικά η Λασκαρίνα έχει εμπνεύσει βιβλία, ταινίες.
Και μετά την Ελλάδα είναι περισσότερο γνωστή στη Γαλλία. Είναι πάρα πολύ γνωστή στη Γαλλία. Έχουν γραφτεί βιβλία, υπάρχουν αγωνιστικά άλογα με το όνομά της στην Αραβία, δρόμοι με το όνομά της στο Παρίσι και στο Λονδίνο, και σε ταινίες όπως ο «Ζορμπάς» τη δυνατή γυναίκα την αποκαλούν «Μπουμπουλίνα»!
- Στη Ρωσία δεν υπάρχει δρόμος;
Δεν έχουμε βρει. Με τη Ρωσία υπάρχει πολύ μεγάλη σύνδεση της οικογένειας, λόγω των σχέσεων με τον Τσάρο, τον τίτλο της Ναυάρχου τα διάφορα λουμπόκ που την απεικόνιζαν και προέκυψαν επειδή ήταν η Μπουμπουλίνα τόσο γνωστή στη Ρωσία. Τα θέματα τα αντλούσαν είτε από δημοτικά είτε από θρησκευτικά τραγούδια. Προφανώς είχε γίνει λοιπόν τόσο γνωστή. Στη Σιβηρία υπάρχει μουσείο λουμπόκ, όπου ένα από τα εκθέματα είναι το ίδιο με αυτό που έχουμε στο μουσείο εμείς, που την παρουσιάζει έφιππη με το ξίφος της.
- Η θρησκεία πόσο ισχυρό στοιχείο ήταν στη ζωή της;
Η Μπουμπουλίνα είχε πίστη αλλά ήταν αφορισμένη από την ελληνική Εκκλησία! Μην το ξεχνάμε. Όταν πέθανε ο Μπούμπουλης, άφησε πίσω του τρία παιδιά από την πρώτη του γυναίκα. Τα οποία έπρεπε να έχουν μερίδιο της πατρικής περιουσίας. Δεν είδαν όμως μερίδιο. Δεν είναι ότι η Μπουμπουλίνα δεν την ξόδεψε για καλό σκοπό. Αλλά δεν έδωσε μερίδιο στα παιδιά που είχαν δικαίωμα. Και το μεγαλύτερο δικαστήριο της εποχής, η Εκκλησία, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Δ’ για αυτόν τον λόγο την αφόρισε.
- Το Λασκαρίνα είναι το βαπτιστικό της. Πόθεν;
Γεννήθηκε στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης, όπου βρισκόταν ο πατέρας της τον Σταυριανός Πινότσης επειδή είχε μετάσχει στους ρωσοτουρκικούς πολέμους. Στο διπλανό κελί βρισκόταν ο Παναγιώτης Μούρτζινος, ο εκ των βυζαντινών οικογενειών ηγεμόνας της Σπάρτης. Κι αυτός τη βάφτισε Λασκαρίνα. Δεν περιμέναν το παιδί να ζήσει στη φυλακή.
Η χρυσοκέντητη μαντήλα της Λασκαρίνας. Δεν την ξαναφόρεσε μετά τη δεύτερη χηρεία
SOS για το μουσείο της Μπουμπουλίνας στις Σπέτσες
- Η οικία της Μπουμπουλίνας, από το 1991 μουσείο, δεν είχε την αντιμετώπιση που θα περίμενε κανείς από την Πολιτεία. Αν δεν αναλαμβάνατε εσείς, 5η ο πατέρας σας και 6ηγενιά εσείς, θα είχε καταρρεύσει, όπως βλέπουμε να συμβαίνει με άλλες οικίες Αγωνιστών;
Ακριβώς. Σήμερα είναι ιστορικό διατηρητέο. Το 1925 είχαν γίνει πολλές προσπάθειες από τους προγόνους του πατέρα μου, τη γιαγιά μου, να εξασφαλίσουν κάποια επιχορήγηση. Είχαν στο μεταξύ γίνει και μικρές επισκευές, αλλά ήταν αδύνατο να καλυφθεί το σύνολο των εξόδων της αποκατάστασης του κτίσματος, από την οικογένεια. Έτσι επάρθη η απόφαση γι' αυτό το μουσείο, πατώντας στο μοντέλο των οικιών των Λόρδων στην Αγγλία, που τα έχουν ανοικτά στο κοινό για να βοηθούνται στη συντήρησή τους, να κάνουμε το ίδιο. Αλλιώς θα είχε καταρρεύσει. Λειτούργησε αυτή η ιδέα. Το σώσαμε τελικά το σπίτι, αλλά η μεγάλη κρίση που χτύπησε την Ελλάδα σε συνδυασμό με τη μικρή τουριστική σεζόν που έχουμε ως νησί δημιουργεί ζητήματα. Το μουσείο αυτή τη στιγμή έχει μεγάλο πρόβλημα. Η πανδημία ήταν το παγόβουνο. Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους επιβίωσής του. Είμαστε στη διαδικασία δημιουργία Συλλόγου Φίλων, γιατί για να συνεχίσει η Μπουμπουλίνα και πέραν των συνόρων των Σπετσών και ιδανικά της Ελλάδος θα χρειαστούμε βοήθεια.
- «Μπουμπουλίνα» λέγεται και η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα;
Βεβαίως, είναι η ποδοσφαιρική ομάδα των Σπετσών, από τους πρωταθλητές της Αργολίδας.
- Πώς διαχειρίζεστε όλο αυτό το φορτίο;
Μεγάλωσα εγώ και τα αδέλφια μου σε αυτό το σπίτι, κάτω από το μουσείο, στο ισόγειο. Όταν έχεις αυτό το όνομα, ζεις σε αυτό το σπίτι, ζεις σε αυτό το νησί, δεν μπορείς να ξεφύγεις εύκολα από αυτό το φορτίο. Σε μικρή ηλικία δεν μας άρεσε. Μας κυνηγούσαν στις εθνικές εορτές για τα ποιήματα, υπήρχε πίεση. Μεγαλώνοντας μαθαίνεις αυτό που κουβαλάς στους ώμους σου αν όχι να το αγαπάς να το σέβεσαι, να σέβεσαι τι σημαίνει για τους άλλους. Είναι μια ευθύνη.
- Έχει γίνει σκοπός ζωής σας;
Ναι. Είχε γίνει ήδη από τον πατέρα του. Πρέπει να σκεφτούμε ότι η Λασκαρίνα είναι γυναίκα, μητέρα, σύζυγος, χήρα, Ναύαρχος, ηρωίδα, επιχειρηματίας. Ενέπνευσε καλλιτέχνες, ενέπνευσε άνδρες. Όλα αυτά τον 19ο αιώνα. Μπορούσε να τα κάνει όλα αυτά τότε! Και είναι ένας από τους λόγους που θέλουμε να έρθει το μουσείο στον 21ο αιώνα, που μιλάμε για το γυναικείο κίνημα, τη γυναικεία χειραφέτηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η γυναίκα μπορεί να είναι όντως τόσο επίκαιρη σήμερα και να αντιπροσωπεύσει αυτό το κίνημα, κάτι που δεν σκεφτόμαστε στην Ελλάδα, γιατί την τοποθετούμε στο καλούπι του 1821. Θέλω λοιπόν να τη βγάλω παραέξω από αυτό. Κι εύχομαι να καταφέρουμε να βρούμε στη Ρωσία στοιχεία για τον τίτλο της Ναυάρχου που της απέδωσε ο Τσάρος. Είναι από αυτά που θέλουμε να κάνουμε.
0 Σχόλια